Nu te zien

Nu te zien ... 

VROUWENZAKEN 1850-2025

Op Internationale Vrouwendag vrijdag 8 maart 2024 opende de nieuwe tijdelijke tentoonstelling


Vrouwenzaken 1850-2025


De tentoonstelling laat in het kort zien hoe vrouwen en de samenleving omgingen met menstruatie, zwangerschap en overgang vanaf de tijd van Van Gogh tot vandaag.


We hebben al enorm veel positieve reacties ontvangen. We blijken het eerste museum in Nederland te zijn dat aan deze onderwerpen aandacht besteedt. De tentoonstelling is gedeeltelijk verweven met onze vaste expositie 'Het oog van Vincent'. Te zien tot 30 september 2024.




Expositie ‘Het oog van Vincent van Gogh in Brabant’ 
In de expositie ‘Het oog van Vincent’ vertellen we het verhaal van het leven in een Oirschotse boerenfamilie toen, met Van Gogh als gids. Het laat ons zien hoe duurzaam onze voorouders omgingen met voedsel en energie. Geen kruimeltje brood werd er verspild! We kunnen de gerechten ruiken en proeven, de aardappels schillen, de stof van de kleding aanraken en zelfs ervaren hoe het was om in een bedstee te slapen. Proef, voel en beleef het leven van toen, vanuit de ogen van Vincent.

Brabant in de tijd van ...

In de tijd dat de wereldberoemde schilder Vincent van Gogh in onze provincie leefde (tweede helft 19de eeuw), ontwaakten Brabanders langzaam uit de eeuwenlange periode van armoede en onderdrukking. Machines begonnen het werk van mens en dier over te nemen. Maar Van Gogh voelde zich juist aangetrokken tot de mensen die nog op de traditionele manier leefden: eenvoudig, eerlijk en puur. Hij maakte prachtige tekeningen en schilderijen over de alsmaar ploeterende, maar toch tevreden Brabanders.

Vincent van Gogh
Koppeling museum en Van Gogh 

Het museum laat je door de ogen van de beroemde schilder Vincent van Gogh naar het leven in Brabant van toen kijken. De koppeling van Van Gogh aan het museum is niet zo vreemd als op het eerste oog lijkt. 

Ze laten namelijk allebei het traditionele leven van toen zien: Van Gogh in zijn tekeningen en schilderijen (reproducties) en het museum met zijn unieke collectie.
Foto’s van je museumbezoek 

Zet de mooiste foto's van je museumbezoek op Instagram en Facebook en plaats er een van deze hashtags bij: #VIERQUARTIEREN #OOGVAN VINCENT #MUSEUMOIRSCHOT @devierquartieren
Museum de Vier Quartieren

GEWEEST

LICHT!

Museum de Vier Quartieren brengt LICHT! in de duisternis. In deze nieuwe tentoonstelling laten we de ontwikkeling van kunstlicht zien met verlichtingsobjecten uit de museumcollectie en lichtkunst van voormalig museum ‘Kunstlicht in de kunst’.

LICHT! start tegelijk met lichtfestival GLOW
Tijdens GLOW van 11 tot en met 18 november 2023 is het museum ook ’s avonds (gratis) open van 18.30 – 22.00 uur.

De tentoonstelling loopt vanaf zaterdag 11 november 2023  tot en met 25 februari 2024.

© Fire and light, 1994, Jozef van der Horst

Tentoonstelling FIETS!

Vooral na 1870 maakte de fiets een enorme ontwikkeling door. Van de ‘bottenschudder’ met houten wielen via de hoge bi – de fiets met het grote voorwiel – naar de veiligheidsfiets met ketting en luchtbanden. In de begintijd was de fiets alleen weggelegd voor rijke mensen als tijdverdrijf en sport. Pas veel later wordt de fiets een dagelijks vervoermiddel voor de hele samenleving.

FIETS!

De tentoonstelling laat in een notendop de technische en maatschappelijke ontwikkeling van de fiets in de 19e eeuw zien. 


FIETS! is gerealiseerd in samenwerking met leden van historische rijwielvereniging ‘De oude fiets’ en is te zien tot en met 31 oktober 2023.

Bekijk hier de foto's van de opening door Wim Daniëls

Zondag 21 mei was de opening van onze nieuwe tentoonstelling FIETS! Wim Daniëls opende de tentoonstelling onder veel belangstelling. Het was een hele leuke en feestelijke happening, met dank aan alle vrijwilligers.

Pasen, poetsen en poten


Van 21 maart tot en met 7 mei 2023 is naast de vaste opstelling de tijdelijke voorjaarstentoonstelling Pasen, poetsen en poten te zien met voorwerpen uit de museumcollectie. Bijzondere religieuze volkskunst, ouderwetse poetsmiddelen en zaaiwerktuigen. Kom kijken!

Museum de Vier Quartieren
Museum de Vier Quartieren

Kinderspel


Van 22 november tot en met 6 januari 2023 is naast de vaste opstelling de tijdelijk tentoonstelling Kinderspel te zien met oud speelgoed uit de museumcollectie.  Met onder meer bijzondere bordspelen, boekjes, bikkels, knikkers, kinderserviesjes, soldaatjes en een heus misdienaartje speelset. Kom kijken!

Hans van Eerd

De stoel van Van Gogh en andere beelden  


Van 10 september tot en met 20 november exposeert de Oirschotse kunstenaar Hans van Eerd in het museum. Aanleiding is de schenking van zijn werk De stoel van Van Gogh, dat goed aansluit bij de huidige vaste tentoonstelling 'Het oog van Vincent'. De expositie geeft een beperkt maar representatief overzicht van het werk van Hans van Eerd  door de jaren heen.

Museum de Vier Quartieren

'Duurzaam duurt het langst'


Op zaterdag 10 en zondag 11 september 2022 deden  we mee aan de Open Monumentendag. Het thema van Open Monumentendag was dit jaar 'Duurzaam duurt het langst'.


Op zondag 11 september speelden pianoleerlingen van Muziek Collectief Oirschot tweemaal een familievoorstelling.


De Museum Gym: Mindful met Vincent

Museum de Vier Quartieren deed mee aan de landelijke actie van de Museumvereniging om aandacht te vragen voor de spoedige heropening van de Nederlandse musea.


Wat: Doe mee met de workshop Mindful met Vincent. Kom even los in de omgeving die Vincent van Gogh inspireerde: het Brabantse boerenleven. Neem je matje en makkelijke kleding mee.


Mijn monument is jouw monument 


Op zaterdag 11 en zondag 12 september 2021 deden we mee aan Open Monumentendag.  Het thema van Open Monumentendag was dit jaar 'Mijn monument is jouw monument'.

Het museum was dit weekend opgenomen in een speciale geocache en op zondag waren we onderdeel van de culturele fietsroute, georganiseerd door het Muziek Collectief Oirschot. Pianist Remko Kühne speelde eigen composities geïnspireerd op het schilderij 'De sterrennacht' van Vincent van Gogh.

Museum digitaal open


In het kader van de Nationale Museumweek van 19 tot en met 25 april was ons museum digitaal 'open'.

Beleef hieronder de verhalen en beelden uit Museum de Vier Quartieren. Veel plezier! 





Wat gebeurt er in een bedstee? 

In Museum de Vier Quartieren in Oirschot bevindt zich een bedstee in de opkamer boven de kelder. Een bedstee is een speciaal soort bed waarin geslapen werd. Het is een kast met gordijntjes of deurtjes, waarin op planken een matras was gelegd. Deze matrassen waren zakken gevuld met stro, katoen of paardenhaar. Tot ver in de negentiende eeuw sliep bijna iedereen in een bedstee, daarna deed het ledikant langzaam zijn intrede. De bedsteden zijn vrij kort. Wij zouden daar niet languit in kunnen slapen. Dat komt omdat de mensen kleiner waren dan nu, maar ook omdat men half zittend sliep. Dat zou gezonder zijn dacht men. Men rustte tijdens het slapen geleund tegen een peluw, een stevig rond onderkussen, met daarop het kussen. Omdat er maar een beperkt aantal bedsteden in huis waren, sliepen de kinderen om en om – hoofd-voeten-hoofd - bij elkaar. In de bedstede van vader en moeder stond aan het voeteneinde op een plank het kistje met de baby er in. Omdat de deuren of gordijnen dicht konden, hadden vader en moeder toch nog een beetje privacy, maar echt gezond was het niet. Mensen hadden veel last van vlooien en bedwantsen. Vandaar dat de matrassen uit de bedstee elk jaar in het voorjaar ververst moesten worden.



Waartoe dient een Agnus Dei?

Museum de Vier Quartieren heeft een mooie collectie grote en kleine Agnus Dei. Een Agnus Dei is, naast een gezongen misgebed, ook een stukje was van kaarsen. Agnus Dei betekent Lam Gods. De was kwam van restjes kaarsvet van de paaskaars uit Rome. Deze was werd op Beloken Pasen – dit is de eerste zondag na Pasen - door de Paus gewijd. Vanuit Rome werd de was verspreid over de kloosters. Daar werd de was verwerkt in schilderijtjes, doosjes en houders. In de was werd een afbeelding van het Lam Gods of van Maria met kindje Jezus gedrukt. De Agnus Dei werden in huis of de stal gehangen om het gezin te beschermen tegen ziekte, bliksem, brand en storm. In de nonnenkloosters werden ook Agnus Dei hartjes gemaakt en uitgedeeld. Tussen twee stukjes stof of leer in de vorm van een hartje werd een piepklein stukje paaskaars gelegd waarna de hartjes met de hand aan elkaar werden genaaid. De hartjes zouden steun en bescherming bieden bij allerlei alledaagse gelegenheden. Ze werden dan ook als een soort talisman op de huid gedragen. In de Tweede Wereldoorlog was de behoefte aan Angus Dei bij de katholieken heel groot. Het was immers een gevaarlijke tijd en mensen zochten steun bij het geloof.



Waar werd een lampetstel voor gebruikt? 

Wij kunnen ons dat niet voorstellen, maar zo’n honderd jaar geleden was pas driekwart van de huishoudens aangesloten op de waterleiding en hadden de meeste mensen maar één kraan waar stromend water uit kwam. Daarom waste men zich op de slaapkamer met behulp van een lampetstel. Een lampetstel bestaat uit een grote waskom, een kan, een zeepbakje en een bakje voor de kam. Dikwijls hoorde er ook een po bij, zodat je niet ’s nachts naar buiten hoefde om een plasje te doen. Deze werd onder het bed gezet. De waskom, waterkan en bakjes werden op een tafeltje gezet. De kan werd in de keuken gevuld met water dat verwarmd was op de kachel. Dat water werd in de waskom gegoten en met een doekje en wat zeep kon je dan je gezicht en een beetje onder de oksels wassen. Echt wassen deed je op zaterdag als het werk gedaan was, in de teil in de keuken. Al in de achttiende eeuw waren lampetstellen ofwel wasgarnituren bekend. Het woord lampet komt in 1524 voor het eerst voor in de betekenis van waterkan. Museum de Vier Quartieren heeft meerdere lampetstellen in haar collectie. 



Waarom heet een kapper geen knipper?

Museum de Vier Quartieren heeft een mooie kapsalon uit de jaren '30 met alles erop en eraan. Maar waar komt de naam ‘kapper’ vandaan, terwijl hij toch vooral haren knipt? 'Kapper' komt van het Latijnse woord ‘cappa’ dat hoofddeksel betekent. Denk maar aan capuchon. Een kapper was iemand die bij rijke vrouwen het hoofddeksel opzette. In de zeventiende en achttiende eeuw werd de betekenis breder en ging men er 'het haar opmaken' onder verstaan. Een oude naam voor kapper is barbier. Het woord barbier komt van het Latijnse woord ´barbe´ dat baard betekent. In de middeleeuwen waren barbieren tevens chirurg voor kleine ingrepen en aderlatingen. Later legde de barbier zich vooral toe op het scheren van mannen. Dat gebeurde met een heel scherp scheermes, dat geslepen werd op een leren riem. De baard werd ingezeept met een scheerkwast en de klant kreeg een scheerkom - dat is een bord met een uitsparing er in - tegen zijn keel gedrukt zodat er geen zeep op de kleren van de klant terecht kwam. Een goede kapper hanteerde het mes zonder zijn klant te snijden. Gebeurde dat toch dan gebruikte de barbier aluin om het bloeden te stelpen. In de kapsalon van het museum zijn heel veel mannen geschoren. Ze kwamen er voor hun plezier, want de kapper wist al het plaatselijke nieuws.




Hoe hield men het vroeger warm in huis?

Museum de Vier Quartieren heeft een grote verzameling kruiken en stoven. Wat wij ons niet meer kunnen voorstellen is hoe koud het vroeger in de huizen was. In de herd werd in de schouw een vuur gestookt en daar was het een paar graden warmer dan buiten. In de rest van het huis was het net zo koud als buiten. Omdat de winters veel kouder waren dan nu, kropen de mensen zo dicht mogelijk bij het vuur. Men zei dan: ‘Van achteren bevriezen en van voren verbranden’. Om het lijf warm te houden, droeg men in de winter veel kleren en legden de mensen voor het slapen gaan een kruik in bed. Een kruik is een koperen fles die gevuld werd met warm water. Ook waren er in elk huishouden meerdere voetenstoven in huis. Dat zijn eenvoudige houten kistjes die aan een kant open waren en aan de bovenkant gaten hadden. In de stoof werd een test – een aardewerk bakje – geplaatst met daarin wat gloeiende kooltjes. Vrouwen die een zittend werkje moesten doen, zoals aardappelen schillen of kousen verstellen, zetten hun voeten op de stoof en sloegen hun lange, wijde rokken er over heen. De warmte trok daardoor naar boven. Dat gaf een weldadig gevoel.

Sinds wanneer eten wij aardappels?

In de herd van Museum de Vier Quartieren in Oirschot staat de tafel gedekt voor de maaltijd met aardappelen. De boeren in de negentiende eeuw aten met zijn allen uit één schaal. Met hun vork doopten ze de aardappel in gesmolten vet en aten ze dan op. Aardappels werden heel veel gegeten, maar dat is niet altijd zo geweest. Toen de aardappel vanuit Zuid-Amerika naar Nederland kwam, werd de knol vooral beschouwd als varkensvoedsel. Ons voedsel bestond tot dan vooral uit graanproducten, zoals brood en pap. Ook werden er veel uien, peulvruchten en wortelgewassen gegeten. Vooral door de mislukte graanoogsten op het einde van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw gingen mensen aardappelen eten. De aardappelschillen gingen naar de varkens en de aardappels werden met zout en gesmolten reuzel gegeten. Wat overbleef werd de volgende dag opgebakken. De aardappels werden bewaard in de aardappelkelder. De bekendste Nederlandse aardappel zijn het Bintje en de Eigenheimer. 


Waarvoor werd een hooikist gebruikt?

In Museum de Vier Quartieren in Oirschot kun je een echte hooikist bekijken. Dat is geen kist om hooi in te bewaren, maar om eten in gaar te laten worden zonder dat dat energie kost. De hooikist staat dan ook in de keuken van het museum. De hooikist werd gemaakt van een eenvoudige vierkante kist, die hoog genoeg was om een grote pan in te zetten. De kist werd gevuld met hooi. Gerechten die lang moesten garen, zoals pap, rijst, peulvruchten en vleesstoofpotten, werden in de hooikist gezet en met hooi afgedekt. Op deze manier werden ze, nadat ze eerst kort gekookt of gebakken waren, langzaam gaar. Het voordeel van een hooikist is dat het geen brandstof kost, niet aan kan branden en je kunt gerust gaan slapen of in de tuin gaan werken. In de tijd dat mensen op een open vuur kookten en maar één gerecht tegelijk boven het vuur konden hangen, was dit dé manier om twee gerechten op tafel te zetten. De boeren maakten de hooikist zelf, maar vanaf circa 1900 kon je ook een hooikist kopen. Vooral tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog was de hooikist heel erg populair. Een vergelijkbare manier om eten te laten garen was in de jaren ‘50 en ‘60 de pan in bed te leggen gewikkeld in wollen dekens. Een hooikist werd ook wel een ‘stikkezakje’ genoemd. Tegenwoordig heb je ook een moderne versie van een hooikist. De hooikist van het museum heet Het Spaarvarken, want je spaart er letterlijk geld mee uit.
Waar komt onze traditie van de kerstboom met kerstballen vandaan? 
Ook nieuwsgierig? Kijk dan terug naar het NTR-programma 'Voor de vorm'. Daarin vertelt traditie-expert Ineke Strouken vanuit Museum de Vier Quartieren aan ontwerpster Christien Meindertsma over de geschiedenis van de kerstbal en kerstboom. 

Hoe en wanneer zijn we op het idee gekomen om een kerstboom te versieren en wanneer kwam de kerstbal in de boom? Wie heeft de kerstbal uitgevonden en hoe zagen de eerste kerstversieringen eruit? Wie bepaalt wat we in de boom hebben hangen? En wat zegt je kerstboom over jou en je familiegeschiedenis? 

Wim Daniëls op Open Monumentendag 2020
Open Monumentendag Oirschot
Schrijver Wim Daniëls gaf in het kader van Open Monumentendag op zondag 13 september twee lezingen in Museum de Vier Quartieren in Oirschot. Het thema van Open Monumentendag was dit jaar ‘Leermonumenten’. Daniëls sloot daar op aan met een lezing over de geschiedenis van het Nederlandse Onderwijs. Hij schreef onder meer boeken over de lagere school en de MULO. De lezingen werden goed bezocht.

In het museum zijn nog vitrines met oude onderwijsobjecten te zien, naast de huidige tentoonstelling ‘Het oog van Vincent in Brabant' . 

Uitslag prijsvraag
Onder een glazen kubus -te zien vanaf de binnenplaats van het museum-ligt een bijzonder voorwerp uit het onderwijsverleden. Wie weet hoe het voorwerp genoemd wordt en waarvoor het gebruikt werd maakte kans op een prijs.

Het antwoord is: een ezelskap. Deze werd gebruikt om kinderen te straffen. De winnaar heeft inmiddels bericht gehad.
Leermonumenten Oirschot
Share by: